"W moim przekonaniu rangę twórczości Ewy Lipskiej ustala jej antropologiczny adres – pewien charakterystyczny sposób ujmowania kondycji człowieka w kulturowym otoczeniu. Może być ona zatem odczytywana jako świadectwo nowoczesnego doświadczenia kulturowego" – dowodzi prof. Anna Legeżyńska w pracy "Doświadczenie kulturowe w poezji Ewy Lipskiej".
Twórcze początki
Poetka debiutowała w 1967 roku tomem "Wiersze" i od razu skoncentrowała uwagę krytyki na głównych motywach swej twórczości: domu, lęku i samotności. Później doszły w jej twórczości odwołania do dzieciństwa, młodości, choroby, śmierci, bezdomności, obłędu, snu czy podróży.
- Przechodziła w życiu bardzo ciężkie okresy, kiedy miała operację i wyglądało na to, że jej nie przeżyje. To była sprawa śmierci, która rzuciła cień na znaczną część jej życia. Próbowała w jakimś sensie poezją tę śmierć zwyciężyć – mówił Stanisław Lem w Polskim Radiu w audycji Andrzeja Matula "Sekrety, konkrety" w 2005 roku.
30:13 Rozmowa Andrzeja Matula z Ewą Lipską w audycji Sekrety,konkrety (PR,2005).mp3 Rozmowa Andrzeja Matula z Ewą Lipską w audycji "Sekrety, konkrety" (PR, 13.02.2005)
Sama poetka podkreślała w Polskim Radiu, że trudne doświadczenia nauczyły ją innego spojrzenia na życie, świat i człowieka. Zaznaczała, że dzięki temu, iż stała się bardziej tolerancyjna na przywary ludzkiej kondycji i zaczęła mieć inne układy odniesienia, łatwiej było jej "smakować życie". - Śmierć zastąpiona zostaje odchodzeniem, przemijaniem czasu, człowieka, wszystko łagodnieje – mówiła o swojej twórczości.
Stanisław Lem dodawał, że Ewa Lipska ma to do siebie, że "dobór wyrazów, który wykorzystuje w pisaniu, jest u niej nienaturalny". - Często pojawia się u niej połączenie, że ktoś albo coś umiera, a potem jest jakiś ciąg dalszy, tak jakby nic się nie stało. Lipska jest jedyna w swoim rodzaju. Ona nie przemawia do nas wydumaną poetyką – podkreślał Stanisław Lem.
Słowo ważniejsze niż kolor
Ewa Lipska studiowała malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Z początku chciała malować obrazy, lecz miłość do poezji przeważyła. - Tak mi się wydawało, że słowem mogę powiedzieć więcej niż pędzlem i dosyć szybko przestałam interesować się malarstwem czynnym, natomiast zaczęłam pisać. Pisałam cały czas. Wydawało mi się, że słowo ma więcej do powiedzenia niż kolor, zapach, odcień. Literatura bardziej mnie potrafi wchłonąć niż obraz – tłumaczyła w Polskim Radiu Ewa Lipska.
Stawiane przez poetkę pytania eschatologiczne ujawniają kruchość istoty ludzkiej. "Ewa Lipska broni tej kruchości z jednej strony przez żart, z drugiej — przez doskonały porządek świata wyrażony figurą myślową koła, łączącą narodziny ze śmiercią" – pisze Bożena Tokarz w książce "Poetyka Nowej Fali".
Profesor Legeżyńska dodaje z kolei, że Lipska dołączyła do grona uważnych obserwatorów współczesności, zaniepokojonych przemianami nie tylko polskiej, lecz szerzej, europejskiej kultury oraz egzystencją człowieka, osamotnionego w świecie. "Stałym, bodaj głównym motywem całej twórczości poetki są paradoksy wolności kolejno zagrożonej czy – jak pisze autorka, » reglamentowanej« – przez niezależne od jednostki moce: ideologię, chorobę, rynek" – tłumaczy Anna Legeżyńska.
Jak zaznacza profesor do najbardziej rozpoznawalnych wyróżników poetyki Ewy Lipskiej należą metafora, paradoks i ironia. Ich zastosowanie daje możliwość skrótu i uogólnienia myśli. - Ewa Lipska świetnie włada takimi figurami, co wynika z osadzenia tej twórczości w macierzystej tradycji dwudziestowiecznego modernizmu. Mimo swej metaforyczności poezja ta jest z pewnością głęboko zanurzona w życiu – dodaje Legeżyńska.
Liczne nagrody
W latach 1970–1980 Ewa Lipska pracowała jako redaktorka działu poezji Wydawnictwa Literackiego. W 1978 została członkinią polskiego PEN Clubu, a w 2009 Polskiej Akademii Umiejętności. W 1989 została członkinią założycielką Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Od 1991 do 1997 pracowała w polskiej ambasadzie w Wiedniu, od 1995 roku kierując tamtejszym Instytutem Polskim.
Twórczość Ewy Lipskiej od lat doceniana jest zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. Poetka uczestniczyła w międzynarodowych festiwalach poezji, m.in. w USA, Holandii, Słowenii, Austrii, Wielkiej Brytanii czy Szwecji. Za swoje wiersze otrzymała liczne nagrody i wyróżnienia, m.in. Nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie (1973), Śląski Wawrzyn Literacki (2002) czy Łódzką Nagrodę Literacką im. Juliana Tuwima (2017), kilkakrotnie nominowana była także do Nagrody Literackiej "Nike" (2008, 2011, 2016).
Do jej ważniejszych tomów poetyckich zalicza się: "Wiersze" (1967), "Czwarty zbiór wierszy" (1974), "Piąty zbiór wierszy" (1978), "Dom Spokojnej Młodości. Wiersze wybrane" (1979), "Przechowalnię ciemności" (1985), "Strefę ograniczonego postoju" (1990), "Stypendystów czasu" (1994), "1999" (1999), "Sklepy zoologiczne" (2001), "Gdzie indziej" (2005).
pcz
Przy pisaniu tekstu wykorzystano następujące pozycje:
- Legeżyńska, "Doświadczenie kulturowe w poezji Ewy Lipskiej (Zarys problematyki)" w: "Przestrzenie Teorii" 15. Poznań, 2011
- Legeżyńska, "Ewa Lipska" w: "Polska Poezja Współczesna. Przewodnik encyklopedyczny" (https://przewodnikpoetycki.amu.edu.pl/)
- Tokarz, "Poetyka Nowej Fali", Uniwersytet Śląski, Katowice, 1990
pcz
